افزایش تمرکز دانش‌آموزان دبستانی

افزایش تمرکز در کودکان دبستانی و پیش‌دبستانی 

یکی از ویژگی‌هایی که نقش پررنگی در موفقیت تحصیلی دارد، داشتن «دامنه توجه» (Attention span) بالا است. دامنه توجه به معنی توانایی کودک برای توجه کامل نشان‌دادن به کاری که دارد انجام می‌دهد، است. این ویژگی بر حسب زمان نشان داده می‌شود.

معمولا می‌گویند که به‌ازای هر سال سن، دامنه توجه کودک بین ۲ تا ۳ دقیقه است. درنتیجه:

• برای کودک ۳ ساله، دامنه توجه حدودا بین ۶ تا ۹ دقیقه است
• برای کودک ۴ ساله، دامنه توجه حدودا بین ۸ تا ۱۲ دقیقه است
• برای کودک ۵ ساله، دامنه توجه حدودا بین ۱۰ تا ۱۵ دقیقه است

البته این اعداد تقریبی هستند و خیلی نمی‌شود به آن‌ها استناد کرد. این مقادیر برای هر کودک فرق می‌کنند و ضمنا اگر بچه‌ای به کاری که انجام می‌دهد علاقه‌مند باشد، دامنه توجه ممکن است خیلی بیشتر از این‌ها باشد.

اما چطور می‌شود دامنه توجه کودک و به‌عبارتی تمرکز او را افزایش داد؟ به تفکیک سنین پیش از دبستان و سال‌های دبستان، به چند راه اشاره می‌کنیم.

روش افزایش تمرکز برای کودک پیش دبستانی

با این کارها می‌شود تمرکز و دامنه توجه کودکانی را که در سنین پیش از دبستان (۳ تا ۵ سال) هستند بالا برد:

۱. انجام بازی‌هایی که به تمرکز نیاز دارند

با دلبندتان به بازی‌هایی مشغول شوید که تمرکز بالا می‌خواهند. مثلا بازی‌های رومیزی یا همان بوردگیم‌ها انتخاب خوبی هستند؛ چون در آن‌ها حواس بازیکن‌ها باید به قوانین، نوبت، عدد تاس و… باشد. بازی‌های فکری، بازی‌های حافظه‌محور، مار و پله، بیست‌سوالی، مجسمه شو و خیلی بازی‌های دیگر اینجا به کارتان می‌آیند.

۲. استفاده از سرگرمی‌هایی که نمی‌شود نیمه‌کاره رهایشان کرد

در بعضی کارها، مثل نقاشی کردن، کافی است حواس بچه‌ها پرت شود یا آنکه حوصله‌شان سر برود تا آن را کنار بگذارند. اما چیزی مثل پازل یا جورچین این‌طور نیست و بعید است که کودک تا زمانی که آن را به سرانجام نرساند رهایش کند. شما می‌توانید از همین ویژگی جورچین‌ها استفاده کنید.

برای بچه‌های خیلی کم‌سن‌وسال، پازل‌های محکم، کم‌تکه و بعضا چوبی گزینه خوبی هستند. برای سنین بالاتر هم می‌شود سراغ جورچین‌هایی رفت که مثلا ۲۴ تکه دارند.

۳. استراحت با فعالیت بدنی

فعالیت بدنی نه‌تنها به رشد تمرکز کودک کمک می‌کند، بلکه می‌تواند خستگی فکری را به‌در کند و به او انرژی بدهد. بعد از انجام کاری که تمرکز زیادی نیاز دارد، می‌شود با فعالیت جسمی کوتاهی، حتی در حد یکی-دو دقیقه، رفع خستگی کرد و باز به کار ادامه داد.

فرض کنید چند ساعت پای رایانه نشسته‌اید. همین که از جایتان بلند شوید، یک فنجان چای برای خود بریزید و یکی-دو دقیقه راه بروید، انرژی کافی را برای دوباره پای کار نشستن پیدا می‌کنید. تحرک برای کودکان از یک جهت دیگر هم اهمیت دارد؛ چون فرصتی است برای رشد مهارت‌های حرکتی، تعادل، هماهنگی عضلات و توانایی‌های ذهنی.

۴. نرمش‌هایی برای بهبود تمرکز

انجام مرتب این ۱۸ نرمش ساده، هم به سلامتی کودک کمک می‌کند و هم تمرکز او را بالا می‌برد:

• بنشینید و پاهایتان را به جلو دراز کنید:
  • زانوها و بعد کف پاها را تکان دهید
  • خم شوید و انگشتان پا را بگیرید
  • پنجه پا را به جلو بکشید
  • پنجه پا را به عقب بکشید
• حرکات ایستاده:
  • دست‌ها را در طرفین بالا و پایین ببرید؛ مثل بال‌زدن پرنده
  • شانه‌های خود را بالا بیندازید و بعد رها کنید
  • شانه‌ها را به جلو بکشید و رها کنید. بعد چند بار تکرار، شانه‌ها را عقب بکشید و رها کنید
  • دست‌ها را از شانه به جلو و عقب تاب بدهید
  • دست‌ها را از شانه در مسیری دایره‌ای بچرخانید. با دایره‌های کوچک شروع کنید. اول هر دست جدا و بعد هر دو دست همزمان
• پیاده‌روی:
  • با قدم‌های کوچک عقب‌عقب راه بروید؛ بعد با قدم‌های بلند
  • مثل خرچنگ، به طرفین راه بروید؛ اول به راست، بعد به چپ
  • فرض کنید دارید روی یک بند راه می‌روید. کف پاها را درست در امتداد هم بگذارید
• حرکات تعادلی:
  • روی یک پا بایستید، تا پنج بشمارید و بعد پای دیگر را زمین بگذارید. برای پای دیگر تکرار کنید
  • روی پنجه پا بایستید و تعادل را در همین حال حفظ کنید. می‌توانید چشم‌ها را هم ببندید
  • پرش درجا بزنید. اول با هر دو پا، بعد هر پا جدا
• حرکات درازکشیده:
  • بعد از آنکه به پشت دراز کشیدید، زانوهای خود را محکم با دست بگیرید تا بدنتان شکل گلوله به خود بگیرد
  • روی شکم دراز بکشید. پاها را به بالا خم کنید و دست‌ها را هم بالا ببرید و به طرفین بکشید. به جز شکم و ران‌ها باقی قسمت‌های بدن را از زمین جدا کنید
  • روی شکم دراز بکشید. دست‌ها را بالا بیاورید و مثل یک هواپیما در طرفین نگه‌دارید. آن‌ها را بالا و پایین ببرید

۵. انجام فعالیت‌های مناسب سن

برای افزایش تمرکز، بچه‌ها باید فعالیت‌هایی را انجام دهند که مناسب سن‌وسالشان است. فرضا اگر پازلی به فرزندتان بدهید که برای سنش خیلی دشوار است، او زود تسلیم می‌شود و آن را کنار می‌گذارد. کلا اگر کاری خیلی سطح‌بالا یا طولانی باشد، کودک را فراری می‌دهد و چه بسا تاثیر عکس داشته باشد.

۶. محدود کردن استفاده از تکنولوژی

زیاد نشستن پای موبایل، تلویزیون و دستگاه‌های مشابه، تمرکز بچه‌ها را کم می‌کند. برای استفاده فرزندتان از آن‌ها حد و حدودی بگذارید. توجه کنید که تماشای تلویزیون به معنای تمرکز کردن نیست. فرد فقط منفعلانه به صفحه خیره شده است؛ صفحه‌ای پرزرق‌وبرق که مغز را به خود عادت می‌دهد و تعامل با محیط عادی را برای کودک دشوار می‌کند. پس میزان استفاده از تکنولوژی را مدیریت کنید.

۷. داشتن برنامه روزانه

داشتن برنامه روزانه به بچه‌ها کمک می‌کند تا به کارهای روزمره عادت کنند و با مفهوم الگو آشنا شوند. زمانی که کودک بداند الان زمان چه کاری است، بیشتر به انجام آن تمایل نشان خواهد داد؛ کارهایی مثل پیاده‌روی، چیدن سفره، تماشای تلویزیون و… این روتین‌ها یا برنامه‌ها نوعی حس امنیت هم به کودک می‌دهند.

۸. خواب و تغذیه کافی

در بالا دراین‌باره صحبت کردیم. از اهمیت خواب شبانه خوب هرچه بگوییم کم گفته‌ایم.

۹. کتاب خواندن برای کودک

موقعی که برای دلبندتان کتاب می‌خوانید، او برخلاف زمانی که پای تلویزیون می‌نشیند باید با توجه کامل و به شکلی فعال با شما همراهی کند. کتابخوانی برای کودک یکی از مفیدترین کارهایی است که می‌توانید برای رشد او انجام دهید. داستان‌های کودکانه زیادی هستند که می‌توانید قبل از خواب آن‌ها را برای دلبندتان تعریف کنید تا هم دامنه لغات او را گسترش دهید و هم مهارت‌های شنوایی او را تقویت کنید.

۱۰. ورزش منظم

ورزش بی‌شمار فایده دارد که یکی از آن‌ها بهبود تمرکز است؛ فوایدی مثل: تقویت حافظه، کاهش اضطراب، افزایش انرژی و… . توجه کنید که ورزش باید منظم و پیوسته باشد.

۱۱. به سبک یادگیری کودک توجه داشته باشید

هر بچه‌ای سبک خودش را برای یادگیری دارد و زمانی که با سبک مناسب خود پیش می‌رود، تمرکز بیشتری به خرج می‌دهد. بعضی‌ها با دیدن بهتر یاد می‌گیرند، بعضی با شنیدن و بعضی‌ها هم با کار یدی و عملی. خیلی از خردسالان مسائل را به شکل عملی بهتر یاد می‌گیرند.