شما به‌عنوان پدر و مادر، آیا از تأثیرات منفی فضای مجازی بر روی فرزندان خود اطلاع دارید؟ اینترنت مانند تمام وسایل ارتباط جمعی جنبه‌های مثبت و منفی دارد. رشد چشمگیر اینترنت و شبکه‌های اجتماعی در دو دهه اخیر باعث شده است که کودکان و نوجوانان امروزی به هر شکلی در معرض رسانه‌های مختلف قرار گرفته و در رسانه‌های دیجیتال بزرگ غرق شوند.
یکی از بارزترین نقطه‌ضعف‌های رسانه‌های اجتماعی، اعتیادی است که ایجاد میکنند. براساس یک نظرسنجی صورت‌گرفته در سال ۲۰۱۶ توسط Common Sense Media، نیمی از نوجوانان مورد بررسی احساس می‌کردند که به گوشی‌های هوشمند خود اعتیاد دارند.
همچنین گزارش Pew Research در سال ۲۰۱۵ نشان داد که ۷۳ درصد از افراد ۱۳ تا ۱۷ ساله نه‌تنها به تلفن هوشمند دسترسی دارند، بلکه ۲۴ درصد گزارش کردند که تقریباً به‌طور مداوم آنلاین هستند.
آنها در طول مطالعه خود، مغز تعدادی نوجوان را در حالی که چیزی شبیه به اینستاگرام را تماشا می‌کردند، اسکن کردند. این بررسی نشان داد وقتی عکس‌های نوجوانان «لایک‌های» زیادی دریافت می‌کند، فعالیت بیشتری در ناحیه‌ای از مغز به نام هسته اکومبنس (مرکز پاداش مغز و منطقه‌ای که در دوران نوجوانی حساس است) مشاهده می‌شود.
این اطلاعات نشان می‌دهد که چگونه این گروه سنی آسیب‌پذیر به‌راحتی تحت تأثیر افکار دیگران قرار می‌گیرند و چرا در رسانه‌های اجتماعی نیاز به تأیید شدن دارند.
فضای مجازی، تکنولوژی و رسانه می‌توانند تاثیر زیادی بر نوجوانان ما و سبک زندگی آن ها بگذارند. این تاثیرات به دو صورت کلی قابل مشاهده است:
تاثیرات مستقیم: به عنوان مثال، تبلیغات محصولات مختلف در فضای مجازی؛ این بدان معنی است که نوجوانان به طور فزاینده‌ای از برندها و کالاهای جدید آگاه می‌شوند و نسبت به آنها احساس نیاز میکنند.
تاثیرات غیرمستقیم: این ممکن است شامل تصاویر و محتوای جنسی در اینستاگرام، تیک تاک و یوتیوب، تصاویر خشونت‌آمیز در رسانه‌های خبری، مستندها، بازی‌های ویدیویی و حتی برخی متن آهنگ‌ها باشد. این نوع نفوذ رسانه‌ای می‌تواند برخی از شیوه‌ها و رفتارهای پر خطر را در نگاه نوجوانان “عادی‌سازی” کند.
همچون هر پدیده دیگری، این تاثیرات می‌توانند منفی و آسیب‌زننده یا مثبت و رشد دهنده باشند :
تاثیرات مثبت فضای مجازی برای نوجوانان :
آموزش و یادگیری
در حال حاضر آموزش هیچ محتوایی نیست که در فضای اینترنت یافت نشود! نوجوان شما می‌تواند با کمک این ویژگی در هر موضوعی که دوست دارد آموزش ببیند، مهارت یاد بگیرد و دانسته‌های خود را افزایش دهد. هر چند این ویژگی مثل شمشیر دو لبه است؛ چراکه نوجوان شما می‌تواند با یک جست‌وجوی ساده به هر محتوایی حتی محتوای نامناسب دست پیدا کند!
سلامت و سبک زندگی
نوجوانان می‌توانند پیام‌های مهمی در حوزه سلامت جسمانی و روانی از رسانه‌های اجتماعی دریافت کنند؛ به طور مثال پیام‌هایی با هدف جلوگیری از افسردگی و خودکشی در نوجوانان، ترویج روابط مثبت و محترمانه، یا تشویق به تغذیه و عادات سالم سبک زندگی.
هویت‌یابی
داستان‌هایی با کیفیت خوب در نمایش‌های تلویزیونی و فیلم‌ها می‌توانند به نوجوانان کمک کنند تا جنبه‌هایی از هویت مانند جنسیت، روابط عاطفی، هدف‌گذاری و تلاش کردن را کشف کنند. به خصوص تماشای این برنامه‌ها با فرزندتان فرصت خوبی برای بحث و آموزش به آنها خواهد بود.
تاثیرات منفی دنیای مجازی برای نوجوانان:
تصویر منفی از خود و بدن
تصویری که نوجوان شما از خودش و بدنش دارد، می‌تواند بسیار زیاد تحت تاثیر رسانه‌های اجتماعی، سلبریتی‌ها و تبلیغات قرار گیرد. به عنوان مثال، اگر فرزند شما مرتباً شاهد تصاویر افراد مشهور زیبا یا تصاویر زیباسازی‌شده‌ی دیگران از خودشان باشد، ممکن است شروع به مقایسه‌ی خود با آنها کرده و احساس کند به اندازه کافی خوب نیست! چهره زیبایی ندارد یا به اندازه کافی لاغر نیست! در نهایت این اتفاق می‌تواند بر روی تصویر بدن و رفتار غذایی او تأثیر بگذارد.
سلامت و سبک زندگی
رسانه‌های اجتماعی می‌توانند بر تصمیماتی که نوجوانان در مورد سلامتی و سبک زندگی خود می‌گیرند، تأثیر بگذارند. مثلا پیام‌ها و محتوای رسانه‌ای می‌تواند خوردن غذای ناسالم، سیگار، قلیان یا مصرف مواد مخدر را امری عادی و به اصطلاح “باحال” و “جذاب“ نشان دهند!
مقایسه کردن
تقریبا همه آدم‌های دنیای مجازی دوست دارند بهترین وجه خود را در این دنیا به نمایش بگذارند و از ضعف‌ها یا کمبودهای خود چیزی بروز ندهند. فضای مجازی محلی برای نمایش بهترین مکان‌ها، بهترین سفرها، بهترین لباس‌ها یا افرادی بیش از حد موفق و پولدار شده است و این می‌تواند منجر به مقایسه‌ای بی‌انتها در نوجوان شما شود. این مقایسه کردن‌ها می‌تواند در نهایت به مشکلات سلامت روان همچون افسردگی یا مشکلات تحصیلی منجر شود.
شهروندی
رسانه و فضای مجازی می‌تواند محیط مناسبی برای دسترسی به اخبار و اطلاعات روز جهان باشند اما در عین حال ممکن است از آن به شیوه‌های منفی استفاده شود. به عنوان مثال اخبار جعلی ممکن است بر فرزند شما تأثیر بگذارد و آنها اطلاعات نادرستی در مورد یک حادثه، شخصیت عمومی یا افراد مشهور را باور کند. یا انجمن‌های آنلاین ممکن است نگرش‌های مغرضانه یا نفرت‌انگیز را نسبت به گروه‌هایی از مردم ترویج دهند.
کمک به نوجوانان برای کاهش تاثیرات منفی تکنولوژی و فضای مجازی
نقش شما به عنوان والدین در کاهش تاثیرات منفی تکنولوژی بسیار پررنگ است. باید سعی کنید به نوجوانان خود کمک کنید تا مهارت‌هایی را که برای کنترل نفوذ رسانه‌ها نیاز دارند، توسعه دهند و تبدیل به مصرف‌کنندگان باهوشی شوند که هر چیزی را که در این فضا مشاهده میکنند، بی چون و چرا نپذیرند و تحت تاثیر آن قرار نگیرند. این سه راهکار علاوه بر مشاوره توسط روانشناس نوجوان می‌تواند برای آموزش به نوجوان شما پیشنهادهای خوبی باشند :
صحبت در مورد محتواهای مورد علاقه
بهترین راه برای کمک به فرزندتان در خصوص تاثیر رسانه‌های اجتماعی و سایر ابزارهای دیجیتال این است که در مورد محتواهای مورد علاقه‌ی آنها صحبت کنید. به عنوان مثال، اگر فرزند شما دوست دارد پیج‌های زیبایی و مراقبت پوستی را در اینستاگرام تماشا کند، میتوانید در مورد محصولات مراقبت پوستی صحبت کنید یا اگر فرزند شما به یک بازی ویدئویی مانند GTA (Grand Theft Auto) علاقه دارد، میتوانید در مورد خشونت، بهره‌کشی از زنان و فعالیت‌های مجرمانه صحبت کنید. همچنین میتوانید در مورد نحوه‌ی برخورد فرزندتان با این موقعیت‌ها در زندگی واقعی صحبت کنید.
تشویق نگرش پرسشگر
وقتی با فرزندتان در مورد رسانه صحبت می‌کنید، میتوانید او را تشویق کنید که سؤال بپرسد. این کار به او کمک کند تا حقایق را از نظر خود مرتب کند، تبلیغات و اخبار جعلی را شناسایی کند، سوگیری را درک کند و از سوءاستفاده از آمار یا جملات آگاه باشد. برای مثال، میتوانید یکی از کانال‌های YouTube یا حساب‌های اینستاگرامی را که فرزندتان دنبال می‌کند، انتخاب کنید. از فرزندتان بپرسید:
چه محتوایی می‌سازند؟
هدف آنها از این محتوا چیست؟
با تماشای این محتوا چه احساسی پیدا می‌کنی؟
این محتوا بر طرز فکر یا نگاه تو به مسائل چه تاثیری گذاشته است؟
میتوانید همین کار را برای افراد مشهور و اینفلوئنسرها هم انجام دهید. فرزندتان را تشویق کنید تا از خود بپرسد:
چرا این افراد را دوست دارم؟
تصویری که از خود نشان می‌دهند، واقع‌بینانه است؟
آیا آنها در زندگی واقعی هم اینگونه هستند؟
این شخص چه ارزش‌هایی را به تصویر می‌کشد؟
این شخص چه احساسی نسبت به خودم به من می‌دهد؟
چرا این شخص در مورد این محصول یا فعالیت به من می‌گوید؟
درک تبلیغات در فضای مجازی و تاثیر آن روی نوجوانان
شما میتوانید با صحبت در مورد اینکه چگونه تبلیغ یک محصول به کمک افراد مشهور یا ایده‌های خلاقانه باعث به فروش رفتن آن محصول می‌شود، به محدود کردن تأثیر تبلیغات بر فرزندتان کمک کنید. برای مثال، میتوانید فرزندتان را تشویق کنید که از خود بپرسد:
آیا این تبلیغ محصول مورد نظر را با نوع خاصی از سبک زندگی مرتبط می‌کند؟
آیا بعد دیدن این تبلیغ دلم می‌خواهد آن محصول را بخرم؟ اگر جواب مثبت است، آیا واقعا این محصول برایم کارایی دارد و به آن نیاز دارم؟
این تبلیغ چه پیام‌هایی در مورد اینکه مردم باید چه شکلی باشند، چه چیزی بپوشند، چه کاری انجام دهند، چه چیزهایی بخورند و بنوشند، ارسال می‌کند؟
آیا فرزندم از تکنولوژی و دنیای مجازی به طور متعادل استفاده می‌کند؟
استفاده سالم و متعادل از ابزارهای دیجیتال به این بستگی دارد که نوجوان شما برای چه کاری از آن استفاده می‌کند، چه زمانی و با چه کسانی و چقدر زمان صرف استفاده از آنها می‌کند. همچنین یک برنامه متعادل باید شامل مجموعه‌ای از فعالیت‌های دیجیتال و غیردیجیتالی همچون فعالیت بدنی، فعالیت‌های فوق برنامه و معاشرت با سایرین باشد.
این سوالات می‌تواند به شما کمک کند بررسی کنید که آیا فرزندتان از فناوری دیجیتال و دنیای مجازی به طور متعادل و سالم استفاده می‌کند یا خیر :
آیا فرزند شما:
خواب کافی دارد؟
از نظر جسمانی و روانی سالم است؟
به فعالیت‌های مدرسه و درس‌هایش می‌رسد؟
جدا از فضای مجازی و دوستان مجازی، با خانواده و دوستان دیگر ارتباط اجتماعی خوبی دارد؟
از انواع سرگرمی‌های دیگر لذت می‌برد و علایقدیگری جز تکنولوژی دارد؟
هر روز فعالیت بدنی انجام می‌دهد؟
سرگرمی و یادگیری در هنگام استفاده از صفحه نمایش دارد؟
از محتوای با کیفیت و متناسب با سن خود استفاده می‌کند؟
