مقدمه
رقابت درسی یکی از واقعیتهای غیرقابل انکار در نظام آموزشی مدرن است. در بسیاری از مدارس، رقابت بین دانشآموزان به یک انگیزه برای بهبود عملکرد تبدیل شده، اما در عین حال میتواند به بروز استرس و فشارهای روانی منجر شود. در این مقاله به بررسی ابعاد مثبت و منفی رقابت درسی، تأثیر آن بر سلامت روان دانشآموزان و راهکارهای بهبود فضای رقابت در مدارس میپردازیم.
ابعاد مثبت رقابت درسی
- انگیزه برای یادگیری: رقابت میتواند انگیزهای قوی برای یادگیری و تلاش بیشتر در دانشآموزان باشد. زمانی که دانشآموزان احساس کنند که باید برای برتر بودن تلاش کنند، معمولاً عملکرد بهتری از خود نشان میدهند.
- تقویت مهارتهای اجتماعی: رقابت درسی میتواند به تقویت مهارتهای اجتماعی دانشآموزان کمک کند. هنگام رقابت با دیگران، دانشآموزان به تعاملات اجتماعی، همکاری و برقراری ارتباط مؤثر عادت میکنند.
- آمادگی برای چالشهای آینده: فضای رقابتی در مدرسه میتواند دانشآموزان را برای مواجهه با چالشهای زندگی آینده آماده کند. در دنیای واقعی، افراد معمولاً با رقابت مواجه میشوند و یادگیری نحوه مدیریت آن از سنین پایین میتواند بسیار مفید باشد.
ابعاد منفی رقابت درسی
- استرس و فشار روانی: یکی از بزرگترین معایب رقابت درسی استرس و فشار روانی است. برخی دانشآموزان ممکن است به دلیل فشار برای کسب نمرات بالا یا رتبههای بالاتر دچار اضطراب شوند.
- تأثیر بر سلامت روان: رقابت شدید میتواند به بروز مشکلاتی همچون افسردگی و اضطراب منجر شود. دانشآموزانی که نتوانند در رقابت موفق باشند، ممکن است احساس بیکفایتی و ناامیدی کنند.
- ایجاد حس ناامنی: در شرایطی که رقابت بسیار شدید باشد، ممکن است برخی دانشآموزان خود را نسبت به دیگران inferior احساس کنند و این میتواند بر اعتماد به نفس آنها تأثیر منفی بگذارد.


راهکارهای بهبود فضای رقابت در مدارس
- تشویق به همکاری: مدارس میتوانند فضایی ایجاد کنند که در آن همکاری و کارگروهی بیشتر از رقابت فردی مورد توجه باشد. این امر به جای ایجاد حس شکست، میتواند حس همکاری و همیاری را تقویت کند.
- ترویج اهداف فردی: به جای تمرکز بر رتبههای کلاس، معلمان میتوانند دانشآموزان را به تعیین و پیگیری اهداف شخصی برای بهبود یادگیری خود تشویق کنند.
- آموزش مهارتهای کنترل استرس: معلمان و مربیان میتوانند با آموزش مهارتهای کنترل استرس به دانشآموزان کمک کنند تا در مواجهه با فشارهای رقابتی بهتر عمل کنند.
- ایجاد محیطی امن و حمایتی: مدارس باید محیطی امن و حمایتی برای دانشآموزان فراهم کنند تا آنها احساس راحتی کنند و بتوانند به راحتی درخواست کمک کنند.
نتیجهگیری
رقابت درسی در مدارس میتواند هم فرصتهای بینظیری برای یادگیری و رشد فراهم کند و هم عواقب منفی جدی داشته باشد. برای ایجاد یک فضای رقابتی سالم و سازنده، لازم است که معلمان، والدین و مسئولان آموزشی به ابعاد مختلف رقابت توجه کنند و روشهایی را برای کاهش استرس و بهبود محیط یادگیری اجرا کنند. با این کار، میتوانیم به دانشآموزان خود کمک کنیم تا در یک فضای حمایتی و مثبت رشد کنند و از تجربه یادگیری خود لذت ببرند.
منابع
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). The “what” and “why” of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological Inquiry, 11(4), 227-268.
Dweck, C. S. (2006). Mindset: The New Psychology of Success. Random House.
Rudasill, K. M., & Callahan, C. M. (2014). Academic Competition and Gifted Students: The Role of Educators. The Gifted Child Quarterly, 58(3), 118-131.
Shafique, N. (2018). Students’ Perception of Academic Stress: A Study of Higher Education in Pakistan. International Journal of Educational Management, 32(5), 795-815.
بدون دیدگاه