مهارت تصمیم‌گیری یک مهارت کلیدی است که به انتخاب درست کمک می‌کند، ولی تاثیر آن به این موضوع محدود نمی‌شود. مهارت تصمیم‌گیری فرآیندی است که با آن می‌توانیم تشخیص بدهیم چه کاری باید انجام شود و چطور می‌شود انجامش داد. در واقع کسی که مهارت تصمیم‌گیری‌اش خوب است، از نتایج اعمالش انتظارات منطقی و معقولی دارد و می‌فهمد که چرا بعضی از کارها به نفع او و دیگران است.
قوی بودن از لحاظ مهارت تصمیم‌گیری به فرد کمک می‌کند تا متوجه شود چه زمانی دارد از روی احساسات تصمیم می‌گیرد و به او توان شناخت دلیل دستخوش احساسات شدن در زمان تصمیم‌گیری را می‌دهد. چنین کسی همچنین می‌تواند از تجربیاتش در تصمیمات آینده نیز کمک بگیرد. حالا که در مورد این موضوع گفتیم، بیایید از لحاظ روانشناسی به این موضوع دقت کنیم تا راه‌های پرورش مهارت تصمیم‌گیری در کودکان چقدر مهم است.
اهمیت تقویت مهارت تصمیم‌گیری در کودکان
مهارت تصمیم‌گیری در تمام ابعاد زندگی تأثیرگذار است. ما این مهارت را با مشاهده رفتار اطرافیانمان یاد می‌گیریم. در این بین، بچه‌ها برای پرورش دادن این مهارت در خودشان شدیداً به بزرگ‌ترها متکی هستند. تقویت مهارت تصمیم‌گیری در کودکان از چند جهت اهمیت دارد:
رویارویی با عواقب کارها: بچه‌ها باید متوجه شوند که هر انتخابی پیامدی دارد. آن‌ها از همان زمانی که به‌خاطر گرسنگی گریه و زاری راه می‌اندازند به این مسئله پی می‌برند، اما برای اینکه در آینده آدم‌های مسئولیت‌پذیری بار بیایند، باید یاد بگیرند که اعمال و رفتارشان چه تاثیری روی خودشان و دیگران می‌گذارد و دلیل آن را هم متوجه شوند. نتیجه یک تصمیم شاید آنی نباشد که کودک انتظارش را داشته یا چیزی که دنبالش است ممکن است چندان به نفعش نباشد. ما باید به دلبندمان کمک کنیم تا پیامدهای تصمیماتش را با کامیابی و خوشبختی در زندگی مرتبط بداند و از اشتباهاتش درس بگیرد.
آموزش آینده‌نگری: زمانی که کودک متوجه پیامددار بودن تصمیمات بشود، آرام‌آرام می‌فهمد که انتخاب‌ها می‌توانند روی آینده او اثر بگذارند. او همچنین یاد می‌گیرد که تصمیماتی که رضایت کوتاه‌مدتش را به‌همراه دارند، ممکن است در بلندمدت به سودش نباشند. هدف داشتن به آدم انگیزه می‌دهد و به تصمیمات کوچک هم معنا می‌بخشد. صبر و استقامت در راه رسیدن به اهداف ممکن است برای بچه‌ها دشوار باشد؛ پس به فرزندتان کمک کنید تا اهداف معقولی برای خودش در نظر بگیرد که بتواند از رسیدن به آن‌ها احساس رضایت کند.
تأثیر بر جامعه: زمانی که آدم‌ها تمرین می‌کنند که چطور باید برای زندگی‌شان تصمیم‌های بلندمدت بگیرند، این سبک و سنگین کردن گزینه‌ها باعث می‌شود که بعداً روی اطرافیان، گروه‌ها و کلا جامعه هم اثرگذار باشند. دامنه‌ی انتخاب‌های آن‌ها به جامعه هم کشیده می‌شود؛ چون هر چه نباشد جامعه را تک‌تک آدم‌ها شکل داده‌اند. شما هم می‌توانید اهمیت این مسئله را به فرزندتان گوشزد کنید. کودکی که آگاه و همدل باشد، به احتمال زیاد به اشخاص دور و بر خودش هم کمک خواهد کرد و هوای‌شان را خواهد داشت.
افزایش اعتماد به‌نفس: تصمیماتی که نتایج آشکار و ملموس دارند، به بچه‌ها کمک می‌کنند تا به تأثیرگذاری‌شان روی زندگی خود پی ببرند. این باعث احساس توانمندی آن‌ها می‌شود و آن‌ها را به تصمیم‌گیری‌های بیشتر و بهتر تشویق می‌کند. نتایج بهتر، اعتمادبه‌نفس کودکان و نوجوانان را بالا می‌برد که این افزایش اعتمادبه‌نفس به‌ویژه در شناخت محدودیت‌ها و حدومرزها به کارشان خواهد آمد. با داشتن مهارت‌های خوب تصمیم‌گیری، بچه‌ها ظرفیت انتخاب‌هایی را پیدا می‌کنند که به آن‌ها درس می‌دهد و در رشد و بالندگی‌شان مؤثر است.
کمک به بچه‌ها برای تقویت مهارت‌های تصمیم‌گیری، به‌ویژه در سنین پایین، صبر و حوصله زیادی می‌خواهد، اما با راهنمایی‌های شما آن‌ها می‌توانند این مهارت‌های ضروری را یاد بگیرند و یک عمر دعایتان کنند.
فواید تقویت مهارت تصمیم‌گیری در کودکان
ما در تک‌تک روزهای زندگی به توانایی‌هایمان برای تصمیم‌گیری درست متکی هستیم. تعداد تصمیم‌هایی که در طول روز می‌گیریم آن‌قدر زیاد است که احتمالاً بیشتر اوقات متوجه‌شان نمی‌شویم. گاهی این تصمیم‌ها ساده و سرراست هستند؛ مثل اینکه برای صبحانه چی بخوریم یا امروز چه لباسی بپوشیم. اما زمانی که پای تصمیمات مهم به میان می‌آید، باید جنبه‌های مختلفی را در نظر بگیریم و نتایج احتمالی را با دقت سبک و سنگین کنیم. در این زمان است که مهارت تصمیم‌گیری به دادمان می‌رسد و خیلی اوقات باید همزمان چندین نوع آن را به کار بگیریم تا بتوانیم بهترین گزینه را پیدا کنیم.
اما در مورد بچه‌ها،
باید از سنین پایین به آن‌ها فرصت داد که با کار روی مهارت‌های استدلالی و حل مسئله، توانایی تصمیم‌گیری‌شان را تقویت کنند. این توانایی علاوه‌بر اینکه در زندگی برایشان مفید خواهد بود، به استقلال بیشتر آن‌ها کمک می‌کند و همان‌طور که گفتیم اعتمادبه‌نفسشان را هم بالا می‌برد. با بزرگ شدن بچه‌ها، آن‌ها رفته‌رفته باید تصمیمات بزرگی بگیرند که روی زندگی دیگران اثر می‌گذارد. در اینجا علاوه‌بر مهارت‌های تصمیم‌گیری، چیزهایی مثل هوش عاطفی، قدرت رهبری کردن و مهارت کار گروهی هم اهمیت زیادی پیدا می‌کنند. توانایی معاشرت درست با دیگران و لحاظ کردن نظرات آن‌ها هم از عوامل مهم دخیل در تصمیم‌گیری است. برای سرپرستی یک گروه باید با تصمیماتِ درست کارها را به‌طور عادلانه میان آن‌ها تقسیم کرد و ازطرفی با افراد گروه رابطه خوبی داشت تا دیدگاه آن‌ها هم در تصمیم نهایی لحاظ شود. قوی بودن هوش عاطفی (هوش هیجانی) هم در مواقعی که اوضاع طبق انتظار پیش نمی‌رود، به فرد کمک می‌کند تا به‌خاطر تصمیمی که گرفته و به نتیجه دلخواه نرسیده، بیش‌ازحد عصبانی یا ناامید نشود.
روش‌های تقویت مهارت تصمیم‌گیری در کودکان
این‌ها ۱۰ مورد از روش‌هایی هستند که برای تقویت مهارت تصمیم‌گیری در کودکان می‌توانید استفاده کنید:
- بگذارید کودک با دنیای واقعی رودررو شود: “واقعیت” می‌تواند بهترین معلم برای بچه‌ها باشد؛ البته اگر با نظارت و مراقبت ما همراه شود. اگر می‌خواهید فرزندتان متوجه پیامدهای بدِ یک رفتار خاص شود، باید به‌جای تنبیه کردنش او را در معرض این پیامدهای ناخوشایند قرار دهید. پیامدهایی که ممکن است از جنس پیامدهای طبیعی یا انسانی باشند. یا به عبارت دیگر پیامدهایی که بدون دخالت ما اتفاق می‌افتند (مثال: وقتی پولت را خرج خوراکی کنی، برای خرید چیزهای دیگر پول نخواهی داشت.) و پیامدهایی که ما برای کودکان در نظر می‌گیریم (مثال: اگر تکلیفت را ننویسی، نمی‌توانی تلویزیون ببینی.).
- اجازه بدهید اشتباه کند: به‌عنوان پدر و مادر، ما باید بگذاریم دلبندمان اشتباه کند؛ نه آنکه او را دائماً در محدوده‌ای امن نگه‌داریم تا مبادا طعم تلخ شکست را بچشد. بچه‌ها اگر از اشتباهاتشان درس بگیرند، پخته‌تر و فهمیده‌تر می‌شوند و سعی می‌کنند خطاهایشان را تکرار نکنند.
- علایق فرزندتان را بشناسید: ما بایستی به فرزندانمان انگیزه بدهیم تا علایقشان را پیدا کنند و در این راه کمکشان کنیم. با اشاره به افراد موفق معروف، بچه‌ها متوجه اهمیت سخت‌کوشی و تعهد داشتن در راه رسیدن به موفقیت می‌شوند که اتفاقا این ویژگی‌ها به تصمیم‌گیری بهتر کمک می‌کنند. پا جای پای بزرگان گذاشتن و تقلید آگاهانه از آن‌ها خودش کار بزرگی است.
- به او یاد بدهید که خودش را بشناسد: بچه‌ها باید یاد بگیرند که نقاط ضعف و قوتشان را بشناسند. برای این کار لازم است به‌جای دیکته کردن تصمیماتمان به آن‌ها، اجازه دهیم تا خودشان هم نقشی در فرایند تصمیم‌گیری داشته باشند.
- مسائل و مشکلات روزمره را با هم حل کنید: از طریق گفتگو و همفکری، مسائل مختلفی که در زندگی روزمره پیش می‌آیند را با هم حل کنید. این کار باعث می‌شود کودک یاد بگیرد چطور با استفاده از مهارت‌های تصمیم‌گیری مشکلات را حل کند.
- با فرزندتان صحبت کنید و به او گوش دهید: صحبت کردن و گوش دادن به کودک باعث می‌شود او احساس کند که نظراتش مهم است و این باعث افزایش اعتماد به نفسش می‌شود.
- تعریف و تمجید به‌جا: تعریف و تمجید بجا و درست از فرزندتان باعث افزایش انگیزه او برای تلاش بیشتر می‌شود.
- به او مدیریت مسئولانه پول را بیاموزید: مدیریت پول یکی از مهارت‌های مهمی است که به کودکان کمک می‌کند تا در آینده تصمیمات مالی درستی بگیرند.
- برای فرزندتان الگو باشید: شما به‌عنوان والدین، اولین و مهم‌ترین الگوی فرزندتان هستید. اگر خودتان مهارت‌های تصمیم‌گیری خوبی داشته باشید، فرزندتان هم از شما یاد می‌گیرد.
- به دوستان فرزندتان توجه کنید: دوستان کودک تاثیر زیادی بر روی تصمیمات او دارند. سعی کنید با دوستان او و خانواده‌هایشان آشنا شوید و در صورت لزوم، به فرزندتان کمک کنید تا دوستان مناسبی انتخاب کند.
چند فعالیت ساده برای تقویت مهارت تصمیم‌گیری در کودکان
فعالیت‌های زیر می‌توانند به تقویت مهارت تصمیم‌گیری در کودکان کمک کنند:
- کتاب خواندن: با فرزندتان کتاب بخوانید و درباره داستان‌ها با او گفتگو کنید. این کار باعث می‌شود او بتواند درک بهتری از پیامدهای مختلف تصمیمات داشته باشد.
- بازی‌های نقش‌آفرینی: این بازی‌ها به کودکان کمک می‌کنند تا خود را در جای دیگران بگذارند و از دیدگاه‌های مختلف به مسائل نگاه کنند.
- بازی‌های رومیزی: بازی‌های رومیزی مانند شطرنج و منچ، تفکر انتقادی و مهارت‌های تصمیم‌گیری را تقویت می‌کنند.
- بحث و گفتگو: فرزندتان را تشویق کنید که نظرات خود را بیان کند و از آن‌ها دفاع کند. این کار باعث می‌شود او بتواند تصمیمات منطقی‌تری بگیرد.
- بازی در فضای باز: بازی‌های گروهی در فضای باز به کودکان کمک می‌کنند تا تصمیمات سریع و مناسبی بگیرند و همکاری با دیگران را بیاموزند.
تأثیرات عدم آموزش مهارت تصمیم‌گیری در کودکان
اگر کودکان مهارت تصمیم‌گیری را نیاموزند، ممکن است در بزرگسالی با مشکلاتی مواجه شوند. ناتوانی در تصمیم‌گیری‌های درست می‌تواند باعث از دست دادن فرصت‌ها و ایجاد مشکلاتی در روابط شخصی و حرفه‌ای شود. یادگیری مهارت تصمیم‌گیری در سنین پایین به کودکان کمک می‌کند تا در آینده تصمیمات بهتری بگیرند و با پیامدهای آن‌ها زندگی کنند. تصمیم‌گیری‌های کوچک در کودکی می‌تواند به کودکان آینده‌نگری و مسئولیت‌پذیری را آموزش دهد.
بدون دیدگاه