یکی از مشکلات مشترک همه‌ی خانواده‌های فرزنددار ایجاد نظم و ترتیب در اتاق آنهاست.
بسیاری از پدران و مادران حاضرند پاسخ این پرسش را که «چطور می‌توانند فرزندشان را راضی کنند تا اتاق خودش را مرتب نگه دارد؟» را به قیمت بالایی از شما بخرند! اگر شما هم از این دسته پدر و مادرها هستید، این مطلب را از دست ندهید. شاید دست‌کم به بخشی از پاسخ این پرسش برسید!
چگونه کودکم را به تمیز کردن اتاقش تشویق کنم؟
مرتب کردن اتاق همیشه به یک جنگ اساسی بین والدین و کودکان می انجامد. والدین احساس می کنند باید نظم و ترتیب را اعمال کنند و از طرفی بچه ها دوست دارند اتاق هایشان نامرتب باشد! مبارزه بالا می گیرد و تهدیدها صورت می گیرد. بچه ها کمی ملاحظه می کنند و والدین همچنان سرزنش می کنند. سرانجام همه حال بدی دارند. گاهی اوقات والدین در خستگی تسلیم می شوند یا اتاق کودک را با ناامیدی مرتب می‌کنند. گاهی اوقات بچه ها این کار را انجام می دهند، فقط برای این که از سرزنش والدین خلاص شوند! و باز فردا همین داستان تکرار می‌شود.
برای اینکه کودکان خود را تشویق به مرتب نگه داشتن اتاقشان کنید ۴ نکته گفته شده را به کار بگیرید:
مرتب بودن را به یک عادت تبدیل کنید
ایجاد عادت منظم، برخی از قابلیت های پیش بینی و ثبات در زندگی را فراهم می کند. دانستن چگونگی ایجاد و حفظ نظم، کودکان را در جریان چالش‌های زندگی بزرگسالان به خوبی قرار خواهد داد. مرتب کردن تخت خواب ممکن است پیش پا افتاده به نظر برسد، اما اصرار به نظم بخشیدن به بچه ها می آموزد که مسئول وسایلشان باشند. وقتی آنها را تشویق می کنیم که برای سازماندهی آنچه برای آنها ارزش قائل هستند وقت بگذارند، ما مفهوم انتزاعی “مسئولیت پذیری” را به آنها آموزش می دهیم.
الگوسازی کنید:
فراموش نکنید که بچه از والدین الگو برداری می‌کنند و کاری که شما انجام می دهید را یاد می گیرند. پس برای اینکه کودک مرتبی داشته باشید ببینید، آیا خانه ی منظمی دارید؟ چیزهای شخصی خود را مرتب نگه می دارید؟ نسبت به کارهای روزمره خانه داری نگرش مثبتی دارید؟ اگر پاسخ مثبت است ، نیمی از راه را رفته اید.
به کودک حس استقلال دهید:
کودکانی که احساس می کنند فضایشان متعلق به خودشان است (چه یک اتاق کامل، چه یک گوشه یا یک قفسه) به احتمال زیاد دوست دارند آن را خوب نگه دارند. راه هایی پیدا کنید تا آنها را به نحوه مرتب کردن ظاهر و محل نگهداری اشیا تشویق کند. اینکه به او اجازه می‌دهید تخت خوابش را مرتب کند یا یک قفسه را رنگ کند یا چند ملحفه جدید به سلیقه ی خود بخرد به او حس استقلال و بزرگ شدن می دهد. آنها می توانند جعبه ها و سبد ها را برای نظم بخشیدن به وسایل خود تزئین کرده و یا دیوار اتاق خود را با نقاشی و کار دستی هایشان زیبا کنند.
یک چک لیست تهیه کنید:
برای کودکان کوچکتر با استفاده از نقاشی و تصاویر و برای کودکان بزرگتر با کلمات ساده، یک چک لیست برای انجام کارهای روزانه تهیه کنید.
تخت خود را مرتب کن.
لباس های کثیف را در درون سبد قرار بده.
لباس ها را آویزان کن.
اسباب بازی ها و وسایل را کنار بگذار.
کف اتاق خود را جارو کن.
مشکلی به نام اتاق‌های نامرتّب
اتاق‌های به‌هم‌ریخته و تکالیف ناتمام دو شکایت عمده‌ای هستند که از پدرومادران می‌شنویم و اصلاً فرقی نمی‌کند که فرزند آنها چندساله باشد.
این مشکلات در بسیاری از خانواده‌ها به میدان نبرد واقعی تبدیل می‌شود. بیشتر بچه‌ها اتاق شریکی دارند و این خود دلیل دیگری برای دعواست.
برخی خانواده‌ها از اینکه اجازه بدهند فرزندانشان اتاق‌های خود را هر طور که دوست دارند نگه دارند احساس ناراحتی می‌کنند. هر چند اگر ظاهر اتاق آنها برای ما مهم باشد، می‌توان یک ظاهر مرتّب به اتاق‌های فرزندانمان داد.
کمک به فرزندانمان برای مرتب و تمیز کردن اتاق‌هایشان ارزشمند است و آنها بسیاری از مهارت‌های مفید برای زندگی خود را از این فرآیند یاد خواهند گرفت. هرچند برای رسیدن به این هدف باید به سهم خود برای آموزش و نظارت مداوم وقت بگذاریم.
با فرزند بی‌نظم چه کار کنیم؟
۱. همراهی
اگر فرزندمان خردسال است، باید به او کمک کنیم که اتاقش را تمیز و مرتب کند، چون این کار برای بچه‌های کوچک طاقت‌فرساست. می‌توانیم وسط اتاق بنشینیم و یک اسباب‌بازی برداریم و بگوییم: «نمی‌دانم این را کجا باید گذاشت. می‌توانی نشانم بدهی؟» تا وقتی فرزندمان اسباب‌بازی را سر جایش بگذارد، صبر میکنیم و دوباره وسیله‌ی دیگری را برمی‌داریم. این کار را باید دست‌کم هفته‌ای یک بار انجام دهیم.
۲. دورریختن کلکسیون زباله
بسیاری از کودکان، به‌ویژه در دوران پیش از دبستان و سال‌های نخست دبستان، بریده‌های کاغذ، تکه‌پارچه، سنگ‌های مختلف و از این قبیل گنجینه‌های دورریختنی را جمع‌آوری می‌کنند. اگر تحمل نگهداری این اشیا در خانه برایمان سخت است، بهتر است برای دور ریختن آنها با خود کودک وارد گفت‌وگو نشویم و این اشیا را، وقتی مطمئنیم دلبستگی ویژهای به آنها وجود ندارد، وقتی فرزندمان خانه نیست، دور بریزیم. معمولاً کودکان کم‌سال، پیگیر اشیای دور‌ریخته‌شده نمی‌شوند و فقط دوباره شروع به جمع‌آوری آنها می‌کنند. اما اگر فرزندمان اعتراض کرد به او کمک کنیم تا دوباره آنها را جمع‌آوری کند. وقتی فرزندمان بزرگتر شد، لازم است به مجموعه‌هایی که جمع‌آوری می‌کند احترام بگذاریم و به آنها دست نزنیم. البته بهترین کار این است که یک جعبه را برای این کلکسوین در نظر بگیرید و کودک را آزاد بگذارید تا بتواند تا حدی که میخواهد آن را پر کند. اما نباید چیزی را خارج و اضافه بر این جعبه نگاه دارد.
۳. ساماندهی اسباب‌بازی‌های بی‌استفاده
اگر بیش از اندازه برای فرزندمان اسباب‌بازی می‌خریم، پس خودمان بخشی از مشکل نامرتب‌شدن اتاق و مشکل نظم‌دادن به آن هستیم. البته این مشکل به‌آسانی حل‌شدنی است. به فرزندانمان پیشنهاد بدهیم که بعضی از اسباب‌بازی‌هایشان را انتخاب کنند و داخل یک کشو بگذارند و مدتی بعد، از آنها استفاده کنند. یا می‌توانیم از آنها بخواهیم اسباب‌بازی‌هایی را که دیگر از آنها استفاده نمی‌کنند، مشخص کنند که بتوانیم آنها را برای استفاده‌ی سایر کودکان به مراکز خیریه اهدا کنیم.
۴. باج‌دادن ممنوع!
به فرزندانمان بابت آنچه باید انجام دهند رشوه یا پاداش ندهیم. توجه و رسیدگی به اتاق شخصی وظیفه‌ی آنان برای کمک به خانواده است و نیازی نیست برای انجام‌دادن این کار جایزه دریافت کنند. نباید به آنها بگوییم: «اگر به من قول بدهی که اتاقت را مرتّب نگه داری، برایت یک دست لباس جدید می‌خرم.» خرید را مشروط به قول‌ها نکنیم. همچنین نباید آنها را تهدید کنیم که در صورت نامرتب‌بودن اتاقشان لباسی را که خریده‌ایم پس خواهیم گرفت.
۵. آزادگذاشتن هم‌زمان با آموزش
برخی از پدرومادرها تصمیم می‌گیرند به‌هم‌ریختگی اتاق فرزندانشان را نادیده بگیرند. آنها به فرزندانشان اجازه می‌دهند اتاق‌هایشان را هر طور که می‌خواهند نگه دارند، اما به آنها کمک می‌کنند که راه‌هایی را برای تمیز نگه‌داشتن اتاق پیدا کنند.
۶. حق انتخاب
راهکار دیگر، دادن حق انتخاب به فرزندمان است: «دوست داری خودت اتاقت را تمیز کنی یا من این کار را انجام بدهم؟» او باید بداند در صورتی که ما اتاق را تمیز کنیم، ممکن است چیزهایی را که از نظرمان بی‌ارزش است دور بیندازیم یا وسایل را بر اساس تشخیص خودمان مرتب کنیم که ممکن است پیداکردنشان برای او سخت باشد.
حق انتخابِ دیگر می‌تواند این باشد: «می‌خواهی اتاقت را تمیز کنی یا با پول توجیبی خودت کسی را بیاوریم که اتاقت را تمیز کند؟»
در نظر داشته باشیم که لحن ما مشخص می‌کند که این حق انتخاب‌ها محترمانه ارائه شده یا دعوت به جدال است. پس حتما با لحنی آرام و محترامنه این مکالمه را پیش ببرید.
۷. نشست خانوادگی
یکی از چالش‌های کودکان برای مرتب نگه داشتن اتاقشان، استفاده از اتاق مشترک با خواهر و برادرهایشان است. به فرزندانمان که اتاق شریکی دارند و بر سر تقسیم مسئولیت اتاق‌هایشان با یکدیگر مشاجره می‌کنند پیشنهاد بدهیم تا مشکل خود را در نشست خانوادگی مطرح و حل کنند.
راهکارهای جدید برای پیشگیری از اتاق نامرتب کودکان
اجازه‌ی اعمال سلیقه
به فرزندانمان اجازه دهیم تا در چگونگی چیدمان و تزیین اتاق‌هایشان نظر بدهند. کودکان سلیقه‌های متفاوتی در رنگ‌آمیزی و تزیین اتاق دارند و مهم است که اتاقشان مطابق با نظر و سلیقه‌ی خودشان تزیین شود، نه بر اساس خواسته‌های ما. مطمئن شویم که آنها قفسه و کمد کافی برای اسباب‌بازی‌ها و وسایلشان دارند.
۲. بیان نرم مقررات
برای کودکان دو تا ده‌ساله، در بیشتر مواقع گفتن جملاتی مثل «بهتر است این‌طور از اتاقت نگهداری کنی.» یا «تو می‌توانی اسباب‌بازی‌ها و وسایلت را جابه‌جا کنی، اما بعداً باید آنها را به جای خودشان برگردانی.» راهگشاست. بعضی از بچه‌ها درخواست ما را، وقتی آن را بدون حساسیت بیان میکنیم، راحت‌تر می‌پذیرند.
در صورتی که لازم شد بیشتر به آنها تذکر بدهید، سایر پیشنهادهای این بخش را امتحان کنید.
۳. برنامه‌ریزی مشارکتی و به‌کاربردن نشانه‌های غیرکلامی
در یک نشست خانوادگی، به همراه فرزندانمان برنامه‌ی روزانه‌ای برای تمیزکردن اتاق‌ها تنظیم کنیم. وادارکردن بچه‌ها به تمیزکردن اتاق‌هایشان پیش از صبحانه روش کارآمدی است. اگر فرزندمان فراموش کرد اتاقش را مرتب کند، برای یادآوری از نشانه‌ی غیرکلامی ساده‌ای استفاده کنیم؛ مثلاً بشقاب او را وارونه بگذاریم تا پیش از صرف صبحانه اتاقش را تمیز کند. اگر بچه‌ها در برنامه‌ریزی شرکت داشته باشند، در پیگیری و انجام‌دادن آن هم همکاری خواهند کرد. گاهی لازم است به انتظارمان از تمیزی و مرتب‌بودن تجدیدنظر کنیم و واقع‌گرا باشیم. اگر فرزندمان بعضی از وسایلش را زیر تخت پنهان کرد یا روی نامرتبی‌ها را با ملحفه پوشاند، سخت نگیریم.
۴. روز نظافت
هنگامی که فرزندانمان بزرگتر می‌شوند بهتر است یک روز از هفته را به تمیزکردن اتاق‌هایشان اختصاص دهیم. آنها باید ظرف‌های کثیف را به آشپزخانه برگردانند، لباس‌های کثیفشان را در سبد لباس‌های کثیف بگذارند، اتاقشان را جارو بکشند، گردگیری کنند و ملحفه‌های تختشان را عوض کنند. تعیین مهلت از سوی ما بیشترین کارآمدی را دارد. برای مثال «اتاق باید پیش از شام سه‌شنبه تمیز شده باشد.» اگر حوصله‌ی تأکید بر زمان تعیین‌شده را نداریم، انتظار نداشته باشیم فرزندانمان هم حوصله‌ی تمیزکردن اتاق‌هایشان را داشته باشند.
۵. جداسازی لباس‌های فصل
ما معمولا دوبار در سال به همراه فرزندمان لباس‌های او را که دیگر مناسب فصل نیست، جدا میکنیم و کنار میگذاریم. برای فرزندمان هم بهتر است لباس‌هایی که مناسب فصل نیست، کنار گذاشته شود، چون با این کار، او همواره با حجم کمتری از لباس روبه‌رو خواهد بود. به عبارت دیگر فقط لباس‌هایی در کشو و کمد اتاقش در دسترس اوست که مناسب فصل هستند. این باعث می‌شود هم بهتر و ساده‌تر بتواند آنها را مرتب نگه دارد و هم در انتخاب لباس‌هایی که میخواهد بپوشد مشکل کمتری داشته باشد.
۶. معیارهای حداقلی
شاید بد نباشد درباره‌ی کمترین معیارهای تمیزی یک اتاق گفت‌وگو کنیم؛ به‌ویژه وقتی فرزندانمان بزرگتر می‌شوند. برای مثال ممکن است بگوییم: «من از این وضع راضی نیستم اما دوست دارم تا زمانی که کمترین معیارهایم را رعایت می‌کنی، اجازه دهم اتاقت را به شکلی که دوست داری نگه داری. معیارهای من این‌ها هستند: ظرف‌های کثیف را به آشپزخانه برگردانی، اتاقت را هفته‌ای یک بار جارو بکشی و ملحفه‌ها را هر هفته عوض کنی.»
بچه‌ها در این رابطه چه مهارت‌هایی می‌توانند یاد بگیرند؟
بچه‌ها می‌توانند یاد بگیرند که چگونه یک برنامه‌ی روزانه را اعمال کنند، در خانواده مشارکت داشته باشند و وسایلشان را مرتب و از آنها مراقبت کنند و در کارهای خانوادگی همکاری داشته باشند. آنها همچنین می‌توانند سلایق خود را کشف و فردیت خود را با چیدمان و تزیین اتاق‌هایشان ابراز کنند.
حواسمان باشد که:
ممکن است اتاق تمیز در اول فهرست اولویت‌های ما قرار داشته باشد، اما واقعیت این است که در آخر فهرست اولویت‌های فرزندمان جای دارد.
اگر تصمیم داریم این موضوع را به میدان نبرد تبدیل کنیم، باید بدانیم که ممکن است فرزندمان صرفاً برای پیروز‌شدن در این نبرد، اتاقش را به‌هم‌ریخته و نامرتب نگاه دارد. بسیاری از «بزرگسالان منظم»، زمانی «کودکانی نامنظم» بوده‌اند.
نگران این نباشیم که دوستانمان به اتاق فرزندانمان نگاه کنند و از خانه‌داری ما خرده بگیرند. دوستانمان می‌توانند تفاوت میان معیارهای ما و فرزندانمان را دریابند.
بدون دیدگاه